Szachowa notacja algebraiczna

Szachownica

Notacja bazuje na jednoznacznym nazwaniu każdego pola szachownicy za pomocą jego współrzędnych. Kolumny (pionowe linie) są oznaczone małymi literami od a do h, począwszy od lewej (dla białych) strony szachownicy. Rzędy szachownicy (linie poziome) są ponumerowane od 1 do 8, począwszy od pierwszej linii białych. Początkowo białe bierki zajmują więc linie 1 i 2, czarne – 7 i 8.

Diagram 1 - opis pól na szachownicy

Każde pole szachownicy jest identyfikowane poprzez literę kolumny oraz cyfrę rzędu, na przecięciu których się znajduje. Król białych rozpoczyna grę stojąc na polu e1. Czarny skoczek z pola g8 może wykonać ruch na pola f6 lub h6 (albo na e7, jeśli to pole jest wolne).

---

Opis bierek w zapisie notacji

polski	K - Król	H - Hetman	W - Wieża	G - Goniec	S - Skoczek
angielski	K - King	Q - Queen	R - Rook	B - Bishop	N - Knight
francuski	R - Roi	D - Dame	T - Tour	F - Fou	C - Cavalier
hiszpański	R - Rey	D - Dama	T - Torre	A - Alfil	C - Caballo
niemiecki	K - König	D - Dame	T - Turm	L - Läufer	S - Springer
rosyjski	Кp - Король	Ф - Ферзь	Л - Ладья	C - Слон	К - Конь
włoski	R - Re	D - Donna	T - Torre	K - Alfiere	C - Cavallo

Najczęściej spotykanym opisem figur jest zapis angielski, który przyjęto jako międzynarodowy standard. W zamieszczonych na stronie zapisach z przebiegów partii szachowych stosowany jest zapis angielskiej notacji skróconej.

---

Zapis posunięć

Zapis ruchu zawiera pierwszą literę nazwy figury oraz współrzędne pola, na które ta figura ma zostać przesunięta. Przykładowo: Ge5 – ruch gońcem na pole e5; Sf3 – ruch skoczkiem na pole f3; c5 – ruch pionem na pole c5 (brak pierwszej litery oznacza piona).

W niektórych publikacjach zamiast pierwszej litery nazwy figury używa się specjalnych znaków graficznych – miniaturowych rysunków figur.

Bicie bierki przeciwnika oznacza się literą "x", w niektórych krajach, w tym w Polsce przez znak ":", przed współrzędnymi pola. Przykładowo Bxe5 lub G:e5 – goniec bije bierkę na polu e5.

Gdy pion bije bierkę przeciwnika, zamiast litery oznaczającej figurę wskazuje się kolumnę, w której znajdował się pion przed biciem, na przykład: exd5 lub e:d5 – pion z kolumny e bije na polu d5. Bicie w przelocie można dodatkowo zasygnalizować napisem e.p. (od fr. en passant), np. d:c6(e.p.) lub nawet krócej d:c6ep. Warto zwrócić uwagę na to, że zapisuje się pole c6, na które przesunięto piona bijącego, a nie pole c5, z którego zdjęto zbitego piona. Często w opisie bicia pionem pomija się znak :, zatem ed5 oznacza to samo, co e:d5. Niektórzy szachiści stosują jeszcze krótszy zapis, np. ed.

---

Unikanie wieloznaczności

Gdy dwie identyczne figury (np. dwa skoczki) mogą wykonać ruch na to samo pole, istnieje konieczność rozróżnienia pomiędzy nimi. Wówczas po literze oznaczającej figurę wstawia się:

• jeśli obie figury są w tym samym rzędzie – literę kolumny, z której następuje ruch;
• jeśli obie figury są w tej samej kolumnie – numer rzędu, z którego następuje ruch;
• jeśli obie figury znajdują się w różnych rzędach i w różnych kolumnach, wówczas stosujemy metodę 1.

---

Przykład wieloznaczności i sposób zapisu

Diagram 2

Dwa Skoczki znajdują się w tym samym rzędzie b1 i d1, wówczas w zapisie podajemy kolumnę:

• zabis dla skoczka z pola b1: Sbc3 lub Sb1-c3;
• zabis dla skoczka z pola d1: Sdc3 lub Sd1-c3;

Diagram 3

Dwa Skoczki znajdują się w różnych kolunach i rzędach a4 i b1, wówczas w zapisie podajemy kolumnę:

• zabis dla skoczka z pola a4: Sac3 lub Sa4-c3.
• zabis dla skoczka z pola b1: Sbc3 lub Sb1-c3.

Diagram 4

Dwa Skoczki znajdują się w tej samej kolumnie a2 i a4, wówczas w zapisie podajemy rząd:

• zabis dla skoczka z pola a2: S2c3 lub Sa2-c3.
• zabis dla skoczka z pola a4: S4c3 lub Sa4-c3.

Diagram 2	Diagram 3	Diagram 4

Wieloznaczność w ruchach (podobna sytuacja może dotyczyć Wież
lub innych figur zdobytych po promocji)